Tavuk Zehirlenmesi Belirtileri ve Tedavisi
Besin zehirlenmelerinin temel nedeni tüketilen yiyecek veya içeceklerde zararlı bakterilerin, toksinlerin üremesidir. Bazı bakterilerin ürettiği toksinli yiyeceklerin yenmesi sonucunda oluşan bu zehirlenmeler, özellikle yaz aylarında artan, yaygın hastalıklardan biri olarak bilinir. Daha ağır görülmesi durumunda ölümcül olabilecek olan bu hastalığa, bebekler, çocuklar, gebeler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler daha duyarlıdır. Gıda zehirlenmeleri ana nedenlerine bağlı olarak 3 grupta toplanır.
Bakteriyel gıda zehirlenmeleri bakterilerin neden olduğu toksinler ile kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi ile meydana gelir. Bu mikroorganizmalar Salmonella, Campylobacter, Escherichia coli ve Listeria olarak adlandırılan bakterilerdir. Bu bakteriler genellikle hayvansal gıdalardan bulaşmaktadır. Tüketildiklerinde vücutta toksik madde salgılayıp, besin zehirlenmesine neden olurlar. Tavuk zehirlenmesinin ana nedeni bakterilerdir. Campylobacter ve C. botulinum isimli bakteriler ise daha az bilinen, fakat potansiyel olarak öldürücü olabilecek bakterilerdir. Bu bakteriler genellikle hayvan dışkısı temas etmiş et, pastörize edilmemiş süt, tütsülenmiş veya tuzlanmış balıklar, alüminyum folyoda pişirilen patatesler, kirli sular ve sıcakta tutulan yiyeceklerde görülür.
Bakteriyel olmayan gıda zehirlenmelerinin nedeni mantarlar, parazitler, ağır metaller ve hayvan toksinleridir. Toksoplazma, en sık görülen ve gıda zehirlenmesine neden olan parazittir. Kedilerin tuvalet kumunda bulunan bu parazit, bağırsaklara yerleştiğinde ciddi sorunlara neden olabilir.
Son olarak virüslere bağlı zehirlenmeler ise temel olarak norovirüs, rotavirüsü, Hepatit A virüsü ve Hepatit E virüsünden kaynaklanmaktadır. Bunlar genel olarak sindirim enfeksiyonu olarak ortaya çıkabilir. Norovirüs, Norwalk virüsü olarak da bilinir ve gıda zehirlenmesine en fazla neden olan virüstür. Bu virüsler çoğunlukla çiğ, hazır tüketilen ürünlerde ve kirlenmiş sudan gelen kabuklu deniz ürünlerinde bulunmaktadır.
Tavuk zehirlenmelerinin temel nedeni olan bakteriler, genellikle uygun olmayan saklama, hazırlama ve sunulma kısımlarının hijyen koşullarına uygun olmamasıyla ortaya çıkar. Salmonella veya Listeria monocytogenes isimli bakteriler vücuda girdikten sonra vücutta toksin salgılayarak zehirlenmelere neden olur. Donma derecesine yakın sıcaklıkta bile üreyebilen bu bakteri oldukça dayanıklıdır. çiğ et, tavuk, dondurulmuş besinler, peynir ve krema dan kaynaklanan zehirlenmelerin hepsi bu bakteriden kaynaklanmaktadır.
Tavuk Zehirlenmesi Nedenleri
Tavuk zehirlenmelerine neden olan bakteriler kendileri için uygun koşulları bulduklarında üreyip, toksik üretmeye başlarlar. Bu durumun 2 ana sebebi bulunmaktadır.
1. Ana nedeni Salmonella Bakterisidir
İnsanlarda tavuk zehirlenmesine neden olan bu bakteri, yüksek sıcaklıkta hemen üremeye başlayarak, 12-72 saat aralığında ilk semptomlarını göstermeye başlar. Gram negatif bir bakteri olan Salmonella, hidrojen sülfür üretir. Tifo’ya da neden olan bu bakteri genellikle gıda kaynaklı hastalıklara neden olmaktadır. Tavuk başta olmak üzere çoğu yiyecekten alınabilen bu bakteri, özellikle yaz aylarında sıcaklık artışı nedeniyle daha çok kendisini gösterir.
Bu bakteri bazı antibiyotiklere karşı bir miktar direnç göstermektedir. Bu yüzden eğer antibiyotik tedavisi uygulanacaksa mutlaka en az 1 hafta düzenli kullanılmalıdır. Anti mikrobiyal ilaçlara karşı da direnç gösteren bu bakteri için anti mikrobiyal ve anti bakteriyel özellikleri kuvvetleri ilaçlar veya besinler kullanılmalı ve tüketilmelidir.
2. Muhafaza koşulları
Özellikle tavuk gibi besinlerin üstlerinin kapatılması ve soğutulması gerekmektedir. Zararlı bakterileri öldürmek için tüketilecek olan tavukların buzları iyice çözülmeli, doğru koşullarda saklanmalıdır. Aksi halde Salmonella’nın üremesi için uygun ortam oluşur.
3. Sıcakta bırakmak
Sıcakta bekletmek tavuk etinde bulunan enzimlerin harekete geçmesine ve bakteri üretmesine yardım eder. Bazı bakteriler hava sıcaklığı ile çok çabuk üreyebilirler. Bu durum da zehirlenmeye yol açar.
Tavuk Zehirlenmesi İçin Risk Grubu
Toplu yemek yenen ortamlarda, yemekhanelerde tavuk herkes tarafından tüketilirken, birkaç kişi ya da kişiler bu durumdan daha çok etkilenebilmektedir.
Metabolizmaları
Kimi insanların metabolizmaları ve vücut dirençleri daha kuvvetli olduğundan özellikle tavuktan kaynaklanan ve çok şiddetli olmayan zehirlenmeleri absorbe edebilmektedir.
Gereksiz antibiyotik kullanımı
Özellikle gereksiz yere kullanılan antibiyotikler bağırsaklardaki faydalı bakterileri de yok ettiklerinden vücudun savunma mekanizmasını düşürüp, zehrin etkisini daha çabuk göstermesine neden olurlar.
Mide ilaçlarının kullanımı
Aynı şekilde midedeki asit miktarını azaltan ilaçlar kullanan kişilerde zehirlenme hızlanmaktadır.
Evcil hayvan besleyen kişiler
Bazı hayvanlar (kuşlar ve sürüngenler) tavuk zehirlenmesine neden olan bakteriyi taşıyabilirler. Bu durum da yakalanma riskini arttırır.
Sık sık yapılan uluslararası seyahatler
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygın olan bu bakteriyi almamak için, seyahatlerde mutlaka bilinen yiyecek ve içecekler tüketilmeye dikkat edilmelidir.
Tavuk Zehirlenmesi Belirtileri
Tavuk zehirlenmeleri bakteri kaynaklı olduğu için vücutta üreyip toksik üretmesi durumunda bazı belirtiler gösterir. Bu belirtilerin şiddeti kişiden kişiye göre değişmektedir. Şiddetli görüldüğü zaman mutlaka doktora başvurulmalı ve tedavi olunmalıdır. Hayati önem taşıyan bu durum eğer tedavi edilmezse sonuçları ölümcül olabilir.
- Mide bulantısı
- Kusma
- İshal
- Kanlı ishal
- Baş dönmesi
- Baş ağrısı
- Gözlerde bulanıklık
- Çift görme
- Ağız kuruluğu
- Vücut ve kas ağrısı
- Öksürük
- Sinir sistemi problemleri
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Karın ağrısı ve krampları
- Ateş
- Halsizliktir
Tavuk Zehirlenmesi Kaç Saat Sonra Ortaya Çıkar?
Tavuk zehirlenmesinin belirtileri tüketildikten sonra 1-2 saat içerisinde belli olmaya başlar. Bakteri vücuda girdikten hemen sonra hızlıca ilk belirtilerini göstermeye başlar. Zehirlenmenin şiddetine bağlı olarak kendini belli etme süresi değişmektedir. Kimi zaman tavuk tüketildikten sonra bazen günler hatta haftalar sonrasında da belirtileri gözlemlenmeye başlayabilir.
Yaşlılar, hamile kadınlar, bebekler, küçük çocuklar ve kronik hastalığı olan kişiler yüksek risk grubunda bulunmaktadır. Aniden ortaya çıkan şiddetli belirtilerde mutlaka tedavi için doktora başvurulmalıdır. Şiddetli olmayan belirtilerde ise tedaviye gerek kalmadan beslenmeye dikkat edildiği takdirde birkaç gün içerisinde belirtiler kendiliğinden yok olabilir.
Tavuk Zehirlenmesi Tedavisi
1. İlk Yardım
Kusma ve ishal aslında vücuttan toksinleri atmanın bir yöntemidir. Aslında vücudun zehri uzaklaştırmak için aldığı önlemlerdir. Bu yüzden ilk 24 saat içerisinde kesinlikle ishal veya bulantı önleyici ilaç alınmamalı, vücudun zehri atmasına yardımcı olunmalıdır. Kusma sona erene kadar katı gıdalardan uzak durulmalıdır.
Bunun yanı sıra yine bu belirtileri takip eden 12 saatlik zaman zarfı içerisinde bolsu tüketilmeli ve daha çok sıvı gıdalar tercih edilmelidir. Bu tür gıdalar zehri dolaşım yoluyla dışarı atmaya yardım eder ve kanı temizler. Vücuda su veya sıvı alımı sık ama azar azar yapılmalıdır.
Daha sonrasında ise ishal ve kusma ile kaybedilen suyu geri almak için doğru beslenmeye dikkat edilmelidir. Mümkün olduğunca midenizi ve sindirim sisteminizi zorlamayacak haşlanmış besinler tüketmeye çalışılmalıdır. Özellikle çocuklar ve yaşlılarda vücudun gereğinden fazla susuz kalması daha ciddi problemlere yol açabilir.
Eğer bu belirtiler çok şiddetli seyir ediyorsa, mutlaka doktora başvurulup, bir uzman tarafından tedavi olunmalıdır. Hafif belirtilerde doğru beslenip, dikkat edildiği sürede birkaç gün içerisinde iyileşme sağlanır.
- Tavuk zehirlenmesi geçiren bireylerin beslenmesi kesinlikle durdurulmamalıdır.
- Tam tersine mide ve bağırsakta bulunan hücrelerin kendini toparlanması ve kaybedilen vücut enerjisinin geri kazanılması için uygun gıdalarla beslenmeye devam edilmelidir.
- Bu süre zarfı boyunca laktoz içeren (süt ve süt ürünleri) gıda ve içecekler tüketilmemelidir.
- Kafein de yine bu dönemde tüketilmemesi gereken bir diğer maddedir.
- Kızartılmış, yağlı, baharatlı veya tatlı yiyecekler kesinlikle uzak tutulmalıdır.
2. Bol Su Tüketimi
Tavuk zehirlenmesi hafif geçirildiği takdirde genellikle 1 ile 3 günlük bir süre geçtikten sonra kendi kendine geçmektedir. Fakat hastalık süresince ishal ve kusma nedeniyle çok fazla sıvı kaybı olduğu için tavuk zehirlenmesinin tedavisinde ilk olarak bu su kaybının dengelenmesine odaklanılmaktadır.
İlk aşamada bol miktarda sıvı tüketilmesi gerekmektedir. Maden suyu, bitki çayı, bu konuda çok fayda sağlar. Vücuda ihtiyacı olan elektrolitleri içeren özel bir toz karışım su ile karıştırılarak verilebilir. Sağlık merkezlerinde tavuk zehirlenmeleri için yapılan tedavinin başında bu gelmektedir. Ağız yolu ile alınmadığı takdirde, damar yolu ile bu sıvı elektrolit desteği sağlanmaktadır.
3. Beslenme
Zehirlenmenin belirtileri olan kusma ve ishal geçinceye kadar katı yiyecekler kesinlikle tüketilmemelidir. Onların yerine, hafif ve az yağ içermekte olan basit ve sindirimi kolay yiyecekler tercih edilmelidir. Süt ve süt ürünleri tüketilmemelidir. Ayrıca asitli ve kafein içeren içeceklerden de uzak durulmalıdır. Bol bol bitki çayı tüketilebilir, özellikle zencefil mideyi yatıştırdığı için zencefil çayı tüketilebilir.
Tekrar iyi hissedildikten sonra bağırsak florasını değiştirmek için yoğurt veya probiyotik kapsüller tüketilebilir. Böylece bağırsak ve sindirim sisteminde bulunan sağlıklı bakterilerin yenilemesine yardımcı olabilirsiniz.
- Tuzlu kraker
- Muz
- Pirinç pilavı
- Yulaf ezmesi
- Tavuk suyu
- Haşlanmış patates
- Haşlanmış sebzeler
- Kızarmış ekmek
- Kafeinsiz içecekler
- Meyve suları
- Elektrolit içeren spor içecekleri
- Temiz sodalar
- Sebze suyu
- Elma püresi
- Yumurta beyazı
- Bal
- Fıstık ezmesi
- Jöle
- Patates püresi
- Bitki çayları
Tavuk Zehirlenmesi Doğal Tedavi
1. Elma Sirkesi
Nasıl Fayda Sağlar?
- Anti bakteriyel özelliği olan elma sirkesinin bakterilere karşı çok etkilidir. Özellikle tavuk zehirlenmesi gibi gıda kaynaklı zehirlenme sonrasında vücudun dengesini sağlayıp, stabilize etmek için oldukça yardımcı olacaktır. Zengin bir mineral ve enzim kaynağıdır.
Nasıl Hazırlanır?
- Bir bardak ılık suya bir iki kaşık karıştırıldıktan sonra hemen tüketilmelidir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Günde 2-3 kez düzenli olarak içilmelidir.
2. Kekik Yağı
Nasıl Fayda Sağlar?
- Tavuk zehirlenmesinde kullanılabilecek en iyi doğal yöntemlerden biridir. Anti mikrobiyal özellikleri olan kekik yağı, içerisinde bulunan Karmacrol ve timol sayesinde zehirlenmeye neden olan patojenleri ortadan kaldırmaya yardım eder.
Nasıl Hazırlanır?
Bir bardak suya birkaç damla eklenip karıştırıldıktan sonra, hemen içilmelidir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- İyileşme görülene kadar günde 1-2 tane düzenli olarak içilebilir.
3. Ballı Zencefil
Nasıl Fayda Sağlar?
- Şifalı bir bitki olan zencefil, anti mikrobiyal özelliklere sahiptir. İçeriğinde bulunan gingerol tavuk zehirlenmesinden kaynaklanan patojen maddelere karşı yardımcı olur.
- Balın da iyileşmeyi hızlandıran anti mikrobiyal özellikleri bulunmaktadır. Bu ikili mide bulantısı ve kusmaya çok iyi gelir.
Nasıl Hazırlanır?
- Zencefil su ile kaynatıldıktan sonra süzülür ve üzerine bal eklenir.
- Daha sonra hemen içilmelidir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Günde 1 defa düzenli olarak tüketilebilir.
Sarımsak
Nasıl Fayda Sağlar?
- Güçlü anti bakteriyel, anti viral ve anti fungal özelliklere sahip olan sarımsak, ishal ve mide ağrılarına oldukça iyi gelmektedir. Ayrıca zehirlenmenin etkilerini de en aza indirmeye yardım eder.
Nasıl Hazırlanır?
- 2-3 Diş sarımsak çiğnenebilir.
- Başka bir alternatif olarak balla karıştırarak da tüketebilirsiniz.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Günde en az 1 kez düzenli olarak tüketilebilir.
4. Greyfurt Çekirdeği Ekstresi
Nasıl Fayda Sağlar?
- Anti mikrobiyal ve antioksidan özelliklere sahip olan greyfurt çekirdeği ekstresi, tavuk zehirlenmesine neden olan patojenler ile savaşmaya yardımcı olurken daha hızlı iyileşilmesini sağlar.
Nasıl Hazırlanır?
- Bir bardak su içerisine 8-10 damla greyfurt çekirdeği ekstresi eklendikten sonra iyice karıştırılmalı, sonrasında ise hemen içilmelidir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Bu karışım düzenli olarak 3-5 gün boyunca günde 1 defa olarak tüketilebilir.
5. Limon Suyu
Nasıl Fayda Sağlar?
- Zengin bir antioksidan kaynağı olan limon, tavuk zehirlenmesine sebep olan bakteriler ve onların yarattığı patojenler ile başarılı bir şeklide savaşır. Aynı zamanda sindirime de iyi gelen limon suyu, mide ve bağırsaklardaki düzenliğin giderilmesine de yardımcı olur. Vücudun hızlı iyileşme sağlar.
Nasıl Hazırlanır?
- Bir bardak su içerisine yarım limon suyu eklendikten sonra iyice karıştırılmalı ve hemen içilmelidir.
- Alternatif olarak tat vermesi için içerisine bal da eklenebilir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Bu karışım iyileşene kadar düzenli olarak günde 2-3 kez içilebilir.
6. Ballı Fesleğen
Nasıl Fayda Sağlar?
- Fesleğen oldukça kuvvetli bir anti mikrobial kaynak olarak bilinmektedir. Bu özelliği sayesinde tavuk zehirlenmesine neden olan bakteri ve patojenleri öldürmeye yardım eder. Aynı zamanda mideyi sakinleştirir ve zehirlenmenin meydana getirdiği belirtilerin azalmasına yardım eder. Sindirim sistemini düzenler.
Nasıl Hazırlanır?
- Öncelikle bir miktar fesleğen yaprağı iyice ezilip, suyu çıkarılır.
- İçerisine bir çay kaşığı bal eklenerek iyice karıştırılır, ardından hemen içilmelidir.
- İsterseniz bir bardak suyun içerisine birkaç damla fesleğen yağı da ekleyip içebilirsiniz.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Bu karışım İyileşene kadar günde 3-4 kez düzenli olarak tüketilebilir.
7. C Vitamini
Nasıl Fayda Sağlar?
- Güçlü bir antioksidan kaynağı olan C vitamini, vücudunuzdaki bakterileri ve toksinleri yok etmeye yardım eder. Tavuk zehirlenmesi semptomlarını azaltarak, daha hissedilmesini sağlar. Ayrıca vücuda kaybettiği vitaminlerin bir kısmını da geri verir.
Nasıl Hazırlanır?
- Eczanelerde satılan C vitamini takviyeleri tablet olarak alınabilir.
- Diğer bir alternatif olarak C vitamini içeren meyve ve sebzeler tüketebilirsiniz.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Günde 3 veya 4 kez iyileşene kadar düzenli olarak kullanılmalıdır.
8. Muz
Nasıl Fayda Sağlar?
- Zengin bir lif ve potasyum kaynağı olan muz, vücuda kaybettiği potasyumu geri verirken, vücudun ihtiyacı olan enerjiyi de sağlar. Zehirlenmenin yarattığı belirtileri hafiflemesine yardım eder. Ayrıca lifli içeriği sayesinde sindirim sisitemin ve bağırsakları rahatlatmaya da yardım eder.
Nasıl Hazırlanır?
- Düzenli olarak yenebilir.
- Alternatif olarak bal ile karıştırılarak da tüketilebilir.
Ne Kadar Tüketilmelidir?
- Günde 1 muz iyileşene kadar düzenli olarak tüketilebilir. 1 den fazla tüketilmemesine dikkat edilmelidir.
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Tavuk zehirlenmesi yaşayan kişide kanlı ve şiddetli ishal olarak görülürse
- 39 derecenin üzerinde uzun süre ateş durumu olmasında
- Kişinin sıvı alımı yapamaması durumunda
- Dehisrasyon olması durumunda ( ağız kuruluğu, baş dönmesi, idrar yapamama)
- Uyku eğiliminde artış olmasında
- Tüm belirtilerin toplamda 48 saatten fazla uzun sürmesi durumunda mutlaka tıbbi müdahale gerektiğinden mutlaka doktora gidilmelidir
- Ayrıca zehirlenme belirtileri görülen kişi düşük bağışıklık sistemine sahipse, bebek, hamile veya 50 yaşının üzerinde bireyler ise ne olursa olsun mutlaka bir doktora başvurulmalı ve onun gözetiminde tedavi edilmelidir
Tavuk zehirlenmesi tanısının konması için hastanın vereceği bilgiler büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden görülen belirti ve şikayetlerin ne kadar süredir devam ettiği bilgisi doktora doğru bir şekilde verilmelidir. Belirtilerin başlangıcından önceki saatler içerisinde tüketilmiş olan gıdaların hepsi tam olarak listelenmelidir. Vücut ısısı, nabız, tansiyon ve kronik bir hastalık olup olmadığı ile ilgili genel durumlar hakkında da bilgiler paylaşılmalıdır.
Tavuk zehirlenmesi tanısında, genellikle bakteriyel patojenlerin toksinleri veya kan, serum ya da dışkıdaki diğer toksinlerin laboratuvar testleri sayesinde kolaylıkla tespit edilebilmektedir. Fakat bu testler tanı konulamaması durumunda son çare olarak kullanılmaktadır. Belirtilerine bağlı olarak gıda, hatta tavuk zehirlenmesi tanısının tespiti oldukça kolaydır.
Tavuk Zehirlenmesi Nasıl Önlenir?
1. Alındığı yere dikkat edilmelidir
Tavuk ve benzeri gibi hayvansal ürünler mutlaka güvenilir, hijyen koşullarına dikkat edilen yerlerden alınmalıdır.
2. Son kullanma tarihleri önemlidir
Özellikle tavuk eti tüketirken paketlerin üzerinde yazan son kullanma tarihlerine mutlaka bakılmalıdır. Son tüketim tarihi geçmiş olan tavuklar kesinlikle tüketilmemelidir.
3. Hijyen önemlidir
Temiz olduğundan ve iyice temizlendiğinden emin olunmalıdır.
4. Dondurucuda tutulmalıdır
Tavuk ve et benzeri yiyecekler mutlaka tüketilene dondurucuda tutulmalıdır. Sıfır derecenin altındaki sıcaklıkta tavuğun içerisinde bulunan enzimlerin çalışması durduğu için soğukta durduğunda bakteri üretemez. Buzdolabı 4 C veya altında tutulmalıdır. Bozulmaya müsait olan yemekler eğer sonra tüketilecekse en az 2 saat içerisinde tekrardan buzdolabında saklanmalı ve aynı gün tüketilmelidir.
5. Çözüldükten sonra tüketilmelidir
Oda sıcaklığında çözüldüğünde enzimler tekrar harekete geçtiği için aynı gün içerisinde pişirilip tüketilmeli, başka güne bırakılmamalı veya tekrar dondurucuya konmamalıdır.
6. Fazla bekletilmemelidir
Tavuk tüketmek için fazla bekletilmemesi gereken bir besindir. Alındıktan sonra 1-2 gün içerisinde mutlaka tüketilmesi gerekmektedir.
7. İyice pişirilmelidir
Tavuk tüketileceği zaman iyice pişirilmesine dikkat edilmelidir. Kesinlikle çiğ tüketilmemesi gereken bir gıdadır. Aksi halde ciddi zehirlenmeye yol açabilir. Yiyeceklerin güvenli iç sıcaklığı bulunmaktadır. Tam piştiğine emin olabilmek için gıda termometresi kullanılabilir bu sıcaklık tavuk için 74 C ve üzeridir.
8. Açık olarak alınmamalıdır
Mümkün olduğunca ambalajlı, bir markaya ait olan tavuklar satın alınmalıdır. Market ve süpermarketlerden alınmasına dikkat edilmeli, bilinmeyen ve tanınmayan kasaplardan açık olarak kesinlikle alınmamalıdır.
9. Kullanılan gereçlerin temizliği
Tavuk pişirilirken kullanılan tüm araç ve gereçlerin hijyeninden emin olunmalıdır. Eğer temiz değilse mutlaka yıkanmalı ve o şekilde kullanılmalıdır.
10. Çözüldükten sonra bekletilmemelidir
Dondurucudan çıkarılıp, tamamen buzları eritildikten sonra dışarıda fazla bekletilmeden pişirilmelidir.
11. Dışarıdan alınan hamburgerlerin içindeki tavuklara dikkat edilmelidir
Özellikle fast food dükkanlarında hamburgerlerin içerisinde tavuk mümkün olduğunca tercih edilmemeli, edilecekse de içerikleri ve hijyen koşulları bilinen yerler tercih edilmelidir.
12. Tadı ve kokusu önemlidir
Tüketilecek olan tavuğun kokusunda ve tadında alışılmadık bir durum varsa, kesinlikle tüketilmemelidir.
13. Eller sık sık yıkanmalıdır
Ev içerisinde evcil hayvan, küçük çocuk veya bebek varsa eller sık sık yıkanmalı, ayrıca bebek bezleri diğer yüzeyler veya insanlar ile temas etmemesine dikkat edilmelidir. Özellikle tavuk gibi hayvansal gıdalar ile temasa geçmeden önce mutlaka eller ılık su ile yıkanmalıdır.
14. Dolapta ayrı tutulmalıdır
Tavuk ve benzeri gibi et ürünleri buzdolabında veya buzlukta diğer yiyeceklerden ayrı tutulmalıdır. Ayrıca pişirildikten sonra kesinlikle daha önceden çiğ haliyle durduğu kaba konulmamalıdır.
